روش نقد

نقد چیست:

در گذشته به نقد می گفتند عیب جویی.

این کلمه درمورد شناخت محاسن و معایب کلام به کار رفته است.

نقد و انتقاد موجب پویایی جامعه­ی بشری و موتور حرکت جوامع است.

باید همگی بپذیریم که نقد موجب شکوفایی جامعه است.

هرکس ما را نقد کند بزرگترین خدمت را به ما کرده، و هر کس که از بیان نواقص و معایب ما خودداری کند و یا آنها را لاپوشانی کند و بدتر از آن اگر تملق گویی کند، به ما خیانت بزرگی نموده است . اگر نقد کردن لطف است لذا نباید صرفاً از دیگران انتظار لطف و عنایت داشته باشیم بلکه ما نیز باید آنها را مورد لطف و محبت و عنایت خود قرار داده و آنها را نقد کنیم .

برخی اصول نقد :

اصولی که باید در نقد رعایت کرد به نظر نگارنده به قرار زیر است :

۱) معطوف به بهبود امور باشد .

۲) از سر خیر خواهی باشد .

۳) توام با ارائه اصلاحات پیشنهادی و یا راه حل باشد .

۴) توام با ذکر آثار و جنبه های مفید در کنار جنبه های منفی باشد .

۵) منتقد خود و نقد خود را نیز نقد و ارزیابی نماید .

۶) همراه با استدلال و سند و مدرک باشد .

۷) متحجرانه و انعطاف ناپذیر نباشد .

۸) واضح و روشن باشد . مبهم ، مغلق و پیچیده نباشد به طوریکه نیاز به مفسر داشته باشد . این اصل در مورد همه ی آثار علمی و آموزشی صدق میکند. کتب درسی باید به شیوه ساده و روشن و بدور از ابهام تالیف شوند .

۹) احساسی و ایدئولوژیکی نباشد . به این معنا که پیش فرض آن بر نادرست بودن امر مورد نقد قرار نگیرد . به عبارت دگر منتقد نباید جانبداری ایدئولوژیکی خود را در امر انتقاد دخالت دهد .

۱۰) آزمون پذیر و عمومی باشد . به طوریکه دیگران هم بتوانند با استفاده از همان روش و ابزار به همان نتایج مطرح در انتقاد دست یابند . به عبارت دیگر مهمل و بی معنی نباشد

 

ارسطو»،فیلسوف نامدار یونانی اولین کسی است که برای نقد قواعد و اصولی وضع کرده که در دو کتاب فن شعر و فن خطابه‏ تا امروز بسیاری از ناقدان با این دو منبع،آثار نمایشی،به خصوص تراژدی و شعر غربی را نقد می‏کنند،

یک اثر هنری در محیط و زمان خاص و باتوجه به پدیده‏های روانی،اجتماعی، سیاسی یک جامعه در ارتباط با کل جامعهء بشری به وجود می‏آید.

دریک نویسنده، تربیت،مذهب، محیط جغرافیایی،سوابق تاریخی، سنت‏ها و حالت‏های روانی در لحظات‏ خلق اثرو خلاقیت او مؤثرند ،این عوامل‏ می‏توانند در او مؤثر باشند.

ما باید به پذیریم، نقد هدف و مقصود نیست، وسیله‏ای است برای فهم و لذت بردن عمیق‏تر و بیشتر.

کسی که می خواهد نقد کند، باید نمادها و سمبل‏ها و اشارات متن و صحنه را بررسی کند، کلید کشف آنها را در اختیار مخاطب قرار بده.

 

 

انواع نقدها:

1ـ نقد بر مبنای اخلاق

2ـ نقد بر مبنای روان‏شناسی

3ـ نقد بر مبنای جامعه‏شناسی:

4ـ نقد بر مبنای شکل‏گرایی(فرمالیسم):

به مجموعهء اجزایی که بافت و ساختار اثر ادبی را به‏وجود می‏آورند.

الف-زیبایی‏شناسی‏

زیبایی در اجرای نمایش شامل زیبایی مکان،دکور،لباس، زیبایی فیزیکی بازیگران، و البته زیبایی بیان که طبیعی باشد و از باور بازیگر و صداقت شخصیتی که بازی می‏کند منتج شده باشد.با این ترتیب‏ می‏بینیم که زیبایی با اخلاق و فلسفه(حقیقت‏گویی)ارتباط دارد.

حس زیبایی‏شناسی از عطایای آفریدگار است.

ب:زبان‏شناسی:

زبان،مانند رنگ در نقاشی و سنگ در حجاری،مادهء اولیهء یک نمایشنامه است‏

5-نقد تأثری:

تأثیرات نمایش بر تماشاگران هنگام اجرا

ا-حقایق روانی انسانی.    2-حقایق موضوعی تاریخی.

حقایق روانی،عبارت است از تغییراتی که در آینهء روح آدمی در اثر سن و دیگرشرایط مختلف زندگی پدید می‏آید و همین تغییرات موجب می‏شود تأثری که‏ از یک کار ادبی در ما پدید آمده است پس از چندی دگرگون شود

اما حقایق موضوعی تاریخی عبارت است از اصول و مبانی نقد مکتبی که خود از ابتدا به صورت اصول و مبادی وجود نداشته است بلکه،در آغاز یک نوع تأثر فردی بوده

6-نقد بر مبنای اسطوره‏شناسی(میتولوژی):

کشف رابطهء ادبیات و هنر با اعماق سرشت بشری می‏پردازد.

اسطوره‏شناسی قلمروی وسیع‏تر از روان‏شناسی دارد چرا که‏ روان‏شناسی به بررسی شخصیت یک فرد می‏پردازد اما اسطوره‏شناس باید ضمیر یک قوم را بشناسد.

7-نقد تاریخی:

تاریخی در تئاتر در واقع تحقیق در تاریخ ادبیات‏ و تئاتر است.

برای نقد شبیه و تعزیه، منتقد باید علاوه بر جنبهء اعتقادی و تاریخی، به‏ طرز اجرا و کاربرد صحیح فنون نمایشی نیز توجه داشته باشد.

در نقد تاریخی متن، مثل تاریخ، تحقیق در صحت و سقم اسناد و مدارک، اولین‏ قدم است.

آیا نمایشنامه‏ای که منتقد می‏خواهد آن را با محک و نقد تحقیق‏ عرضه کند،اصلی است یا جعلی؟

8ـ نقد علمی:

هنر و ادبیات به همان‏گونه که زندگی به وسیلهء علوم طبیعی مورد مطالعه قرار می‏گیرد، باید با قوانین علمی تطبیق کند.

مثل این است که‏ درخت معینّی حتما باید میوهء معینّی بدهد.»

9-نقد اعتقادی(دگماتیک):

نقدی است که آرأ و عقاید مذهبی و ملی و نژادی بر خالق آن تسلط کامل‏ دارند.

10ـ نقد فمنیستی(زنانه‏گرا):

به بررسی مسائل زنان در آثار ادبی و هنری آنها می‏پردازد. معمولا زنان ناقد این شیوهء نقد را مورد استفاده قرار می‏دهند.آنها نه‏تنها به‏ نقد آثار هنری آفریدهء زنان،بلکه به نقد وضعیت و موقعیت زن در آثار هنری‏ آفریدهء مردان هنرمند هم می‏پردازند و غالبا نگاهی متعصبانه نسبت به موقعیت‏ و شخصیت زنان دارند.